Ανάπτυξη Λόγου - Ομιλίας - Κίνησης

Ο προφορικός λόγος είναι άµεσα συνδεδεµένος µε την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού αφού είναι το εργαλείο µε το οποίο συμμετέχει στη µαθησιακή διαδικασία. Είναι σημαντικό οι κάθε είδους διαταραχές που μπορούν να προσβάλουν το παιδί, να μπορούν να προληφθούν ή έστω να αντιμετωπιστούν σε αρχικό στάδιο. Γι’ αυτό το λόγο είναι καλό ο γονιός να γνωρίζει έναν οδηγό με κάποια στάδια ανάπτυξης του λόγου, για τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού τα οποία είναι και τα πιο σημαντικά για την κατάκτηση της μητρικής του γλώσσας. Η κατάκτηση αυτή γίνεται σταδιακά και κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό εξέλιξης. Παρακάτω παρατείθενται τα στάδια από την γέννηση του παιδιού εώς τα 7 χρόνια, στην ανάπτυξη του λόγου - ομιλίας, αλλά και της κίνησης. 

0 - 6 μηνών

 

Ικανότητες λόγου και ομιλίας:

• Τρομάζει με ήχους.
• Αναγνωρίζει ήχους.
• Εντοπίζει τον ήχο γυρνώντας το κεφάλι.
• Επαναλαμβάνει τους ίδιους ήχους.
• Συχνά ψιθυρίζει και βγάζει ευχάριστους ήχους.
• Μιμείται ήχους.
• Χρησιμοποιεί ήχους ή χειρονομίες για να υποδείξει ανάγκες.
• Χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα για να εκφράσει διαφορετικές ανάγκες.
• Χαμογελάει όταν του μιλάνε.
• Χρησιμοποιεί τα φωνήματα /b/, /p/ και /m/ όταν μουρμουρίζει.
• Ποικίλλει σε ύψος και ένταση η φωνή του.

 Κινητικές ικανότητες:

• Ηρεμεί με τη φωνή της μητέρας και αναστατώνεται με τις έντονες φωνές.
• Χαμογελάει στιγμιαία όταν του μιλάμε.
• Όταν είναι μπρούμυτα σηκώνει το κεφάλι και στηρίζεται στα χέρια.
• Γυρίζει από ανάσκελα μπρούμυτα και το αντίθετο.

7 - 12 μηνών

Ικανότητες λόγου και ομιλίας:

• Καταλαβαίνει το ναι και το όχι.
• Καταλαβαίνει και αποκρίνεται στο όνομά του.
• Ακούει και μιμείται περισσότερους ήχους.
• Αναγνωρίζει λέξεις που σχετίζονται με  συνηθισμένα αντικείμενα (π.χ. κούπα, παπούτσι, χυμός).
• Χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία ήχων όταν μουρμουρίζει.
• Μιμείται μερικούς ήχους και μελωδίες των ενηλίκων.
• Χρησιμοποιεί ήχους ακόμη και όταν κλαίει μόνο για να προκαλέσει την προσοχή.
• Ακούει όταν του μιλάς.
• Αρχίζει να μετατρέπει το μουρμούρισμα σε ακατάληπτη γλώσσα.
• Παράγει μίας ή περισσότερες λέξεις.
• Χρησιμοποιεί ουσιαστικά.
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1-3 λέξεων.
• Κατανοεί απλές εντολές.

Κινητικές ικανότητες:

• Κάθεται χωρίς υποστήριξη.
• Προσπαθεί να πιάσει απομακρυσμένα αντικείμενα, σέρνεται με το κορμί του.
• Τραβιέται από τα κάγκελα του κρεβατιού και σηκώνεται όρθιο, πιάνει αντικείμενα και τα πετά, αποχαιρετά και ξεκινά να μπουσουλά (το τελευταίο δεν είναι απαραίτητο, πολλά παιδιά περπατούν αργότερα παραλείποντας αυτή τη διαδικασία).

13 - 18 μηνών

Ικανότητες λόγου και ομιλίας:

• Χρησιμοποιεί πρότυπα επιτονισμού ενηλίκων.
• Χρησιμοποιεί ηχολαλία και μη καταληπτή ομιλία (νεολογισμοί).
• Χρησιμοποιεί ασυνάρτητη ομιλία (νεολογισμούς) για να καλύψει τα κενά στη ροή του λόγου.
• Παραλείπει μερικά αρχικά σύμφωνα και σχεδόν όλα τα τελικά σύμφωνα.
• Παράγει συνήθως ακατανόητο λόγο.
• Ακολουθεί απλές εντολές.
• Αναγνωρίζει 1 με 3 μέρη του σώματος.
• Έχει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο από 3 έως 20 ή περισσότερες λέξεις (κυρίως ουσιαστικά).
• Συνδυάζει χειρονομίες και λόγο.
• Κάνει έκκληση για τα περισσότερα από τα αντικείμενα που επιθυμεί.

 Κινητικές ικανότητες:

• Δείχνει (με το δάχτυλο) αντικείμενα που αναγνωρίζει.
• Τρέχει αλλά πέφτει συχνά.
• Μιμείται χειρονομίες.
• Βγάζει μερικά από τα ρούχα του (π.χ. κάλτσες, καπέλο).
• Δοκιμάζει να τραβήξει το φερμουάρ πάνω και κάτω.

19 - 24 μηνών

Ικανότητες λόγου και ομιλίας:

• Χρησιμοποιεί λέξεις πιο συχνά από ασυνάρτητη ομιλία (νεολογισμούς).
• Έχει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο 50 με 100 ή και περισσότερες λέξεις.
• Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 300 ή περισσότερων λέξεων.
• Αρχίζει να συνδυάζει ουσιαστικά και ρήματα.
• Αρχίζει να χρησιμοποιεί αντωνυμίες.
• Διατηρεί ασταθή τον έλεγχο της φωνής.
• Χρησιμοποιεί κατάλληλο κυματισμό φωνής για τις ερωτήσεις.
• Είναι 25 - 50% κατανοητό στους ξένους.
• Απαντά στην ερώτηση «τι είναι αυτό;».
• Διασκεδάζει ακούγοντας ιστορίες.
• Γνωρίζει 5 μέρη του σώματος.
• Ονομάζει επακριβώς μερικά οικεία αντικείμενα.

 Κινητικές ικανότητες:

• Περπατάει χωρίς βοήθεια.
• Περπατάει στο πλάι και προς τα πίσω.
• Χρησιμοποιεί παιχνίδια που μπορεί και τα τραβά.
• Περνά χάντρες σε σχοινί.
• Διασκεδάζει παίζοντας με πηλό.
• Σηκώνει αντικείμενα από το πάτωμα χωρίς να πέφτει.
• Στέκεται με τις φτέρνες του ενωμένες.
• Ανεβαίνει και κατεβαίνει σκάλες με βοήθεια.
• Πηδάει απόσταση 12 ιντσών.
• Σκαρφαλώνει και στέκεται πάνω σε καρέκλα.
• Περιστρέφει το κεφάλι του ενώ περπατάει.
• Τεντώνει το χέρι του αυτομάτως  για να μετακινήσει κάποιο αντικείμενο.
• Βάζει το κλειδί στην κλειδαριά.
• Στέκεται στο ένα πόδι με βοήθεια.
• Κάθεται μόνο του σε παιδική καρέκλα.
• Φτιάχνει πύργο με 3 κύβους.

2 - 3 ετών

Ικανότητες λόγου και ομιλίας:

• Ο λόγος είναι καταληπτός 50 - 75%.
• Καταλαβαίνει το «ένα» και τα «πολλά».
• Εκφράζει την ανάγκη για τουαλέτα. (πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά).
• Ζητάει αντικείμενα με το όνομά τους.
• Δείχνει τις εικόνες σε βιβλίο ονομάζοντάς τις.
• Αναγνωρίζει διάφορα μέρη του σώματος.
• Ακολουθεί απλές εντολές και απαντά στις απλές ερωτήσεις.
• Απολαμβάνει να ακούει μικρές ιστορίες, τραγούδια και ρυθμούς.
• Κάνει ερωτήσεις με 1 ή 2 λέξεις.
• Χρησιμοποιεί φράσεις 3 - 4 λέξεων.
• Χρησιμοποιεί μερικές προθέσεις, άρθρα, ρήματα στον ενεστώτα, ομαλό πληθυντικό, γραμματικές εκθλίψεις και ανώμαλους τύπους στον αόριστο.
• Χρησιμοποιεί τις λέξεις που έχουν γενικό περιεχόμενο.
• Συνεχίζει να ηχολαλεί όταν συναντά δυσκολίες στο λόγο.
• Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 500 ως 900 ή περισσότερων λέξεων.
• Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 ως 250 ή περισσότερων λέξεων (ραγδαία ανάπτυξη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου).
• Παρουσιάζει πολλαπλά γραμματικά λάθη.
• Καταλαβαίνει τα περισσότερα πράγματα από αυτά που του λέγονται.
• Συχνά παρουσιάζει επαναλήψεις κυρίως  στην έναρξη, στο «εγώ» και στις πρώτες συλλαβές.
• Μιλάει με δυνατή φωνή.
• Αυξάνει το επίπεδο του τόνού της φωνής.
• Χρησιμοποιεί τα φωνήεντα σωστά.
• Χρησιμοποιεί σωστά σύμφωνα σε αρχική θέση (αν και καμιά φορά αποτυγχάνει).
• Συχνά παραλείπει σύμφωνα σε μεσαία θέση.
• Συχνά παραλείπει ή υποκαθιστά σύμφωνα στην τελική θέση.
• Χρησιμοποιεί περίπου 27 φωνήματα.
• Χρησιμοποιεί το βοηθητικό «είναι», συμπεριλαμβανομένου και του συμβαλλόμενου τύπου.
• Χρησιμοποιεί μερικά ομαλά ρήματα στον αόριστο, κτητικά μορφήματα, αντωνυμίες και προστακτική.

 Κινητικές ικανότητες:

• Περπατάει με χαρακτηριστικές παιδικές κινήσεις.
• Ξεκινάει να αναπτύσσει ρυθμό.
• Ανεβοκατεβαίνει τις σκάλες μόνο του.
• Χοροπηδάει στο πάτωμα με τα 2 πόδια.
• Ισορροπεί στο ένα πόδι για ένα δευτερόλεπτο.
• Περπατάει στις μύτες.
• Γυρνάει σελίδες μια, δυο ή τρεις μαζί κάθε φορά.
• Διπλώνει μετά από μίμηση το χαρτί στη μέση πρόχειρα.
• Χτίζει πύργο με 6 κύβους.
• Μουντζουρώνει χαρτιά.
• Χρησιμοποιεί την παλάμη του  για να πιάσει τα αντικείμενα με τα οποία γράφει.
• Ζωγραφίζει κινώντας ολόκληρο το χέρι.
• Κάνει βήματα και περιστροφές του σώματος όταν ρίχνει πράγματα.
• Πίνει από γεμάτο ποτήρι μα το ένα χέρι.
• Μασάει φαγητό.
• Ξεντύνεται μόνο του.

3 - 4 ετών

Ικανότητες λόγου και ομιλίας:

• Καταλαβαίνει τη λειτουργία των αντικειμένων.
• Καταλαβαίνει διαφορές στις έννοιες (σταματάω-ξεκινάω, μέσα-πάνω, μικρό-μεγάλο)
• Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 2 και 3 μέρη.
• Ρωτάει και απαντάει απλές ερωτήσεις (ποιος, τι, πού, γιατί)
• Συχνά κάνει ερωτήσεις και ζητά λεπτομέρειες στις απαντήσεις.
• Παράγει απλές προφορικές αναλογίες.
• Χρησιμοποιεί την ομιλία για να εκφράσει συναισθήματα.
• Χρησιμοποιεί 4 με 5 λέξεις στις προτάσεις.
• Επαναλαμβάνει 6 με 13 συλλαβές στις προτάσεις επακριβώς.
• Αναγνωρίζει αντικείμενα με το όνομά τους.
• Χειρίζεται επιδέξια τους ενήλικες και παρατηρεί.
• Μπορεί να συνεχίζει να ηχολαλεί.
• Χρησιμοποιεί ως 6 λέξεις σε κάθε πρόταση.
• Χρησιμοποιεί ουσιαστικά και ρήματα πιο συχνά.
• Έχει αίσθηση του παρελθόντος και του μέλλοντος.
• Έχει ένα αντιληπτικό λεξιλόγιο 1200-2000 λέξεων.
• Έχει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο 800-1500 λέξεων.
• Μπορεί συχνά κατά την ομιλία να επαναλαμβάνεται, να παρουσιάζει διακοπές, να έχει διαταραγμένη αναπνοή και να κάνει γκριμάτσες του προσώπου.
• Αυξάνει το ρυθμό του λόγου.
• Ψιθυρίζει.
• Κατέχει 50% των συμφώνων και συμπλεγμάτων.
• Ο λόγος είναι 80% καταληπτός.
• Η γραμματική βελτιώνεται αν και κάποια λάθη επιμένουν.
• Κατάλληλη χρήση του «είμαι» και «είναι» στις προτάσεις.
• Βάζει 2 γεγονότα σε χρονολογική σειρά.
• Συμμετέχει σε συζητήσεις.
• Χρησιμοποιεί κάποιες γραμματικές εκθλίψεις, ανώμαλους πληθυντικούς, ρήματα μελλοντικού χρόνου και συνδέσμους.
• Συνεπής χρήση ομαλού πληθυντικού, κτητικών αντωνυμιών και ρημάτων αορίστου.

Κινητικές ικανότητες:

• Κλωτσά τη μπάλα μπροστά.
• Γυρνά τις σελίδες, μια κάθε φορά.
• Μαθαίνει να χρησιμοποιεί το παιδικό ψαλίδι.
• Τρέχει και  παίζει ζωηρά παιχνίδια.
• Σηκώνεται από τη θέση οκλαδόν.
• Ισορροπεί και περπατά στις μύτες των ποδιών.
• Μπορεί να ξεκουμπώνει κουμπιά αλλά όχι και να τα κουμπώνει.
• Κρατά την κηρομπογιά με τον αντίχειρα και τα δάχτυλα. Όχι με τη γροθιά.
• Χρησιμοποιεί το ένα χέρι συνήθως για τις περισσότερες δραστηριότητες.
• Αντιγράφει τετράγωνο, κύκλο και μιμείται οριζόντιες γραμμές.
• Φορά τα παπούτσια του, όχι όμως απαραίτητα στο σωστό πόδι.
• Μπορεί και κάνει ποδήλατο με βοηθητικές ρόδες.
• Χτίζει πύργο με 9 κύβους.
• Εναλλάσσει τα πόδια όταν ανεβοκατεβαίνει σκαλιά.
• Πηδά σε ένα σημείο με τα πόδια ενωμένα.
• Χρησιμοποιεί το κουτάλι χωρίς να χύνει το φαγητό έξω από το πιάτο.
• Ανοίγει την πόρτα γυρνώντας το πόμολο.

4 - 5 ετών

Ικανότητες λόγου και ομιλίας:

• Κατανοεί τις έννοιες των αριθμών ως το 3.
• Συνεχίζεται η κατανόηση της αντίληψης του χώρου.
• Αναγνωρίζει 1 ως 3 χρώματα.
• Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 2800 ή περισσότερων λέξεων.
• Μετράει ως το 10 μηχανικά.
• Ακούει σύντομες, απλές ιστορίες.
• Απαντά σε ερωτήσεις σχετικά με τη λειτουργία.
• Χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις.
• Έχει λεξιλόγιο έκφρασης 900 ως 2000 ή παραπάνω λέξεων.
• Χρησιμοποιεί προτάσεις 4 ως 8 λέξεων.
• Απαντά σε σύνθετες ερωτήσεις που αποτελούνται από 2 μέρη.
• Ρωτά για ορισμούς λέξεων.
• Μιλά με μια συχνότητα 186 λέξεων ανά λεπτό περίπου.
• Μειώνεται ο συνολικός αριθμός των επαναλήψεων.
• Διασκεδάζει με τα στιχάκια, τους ρυθμούς και τις ακατάληπτες συλλαβές.
• Παράγει σύμφωνα με 90% ακρίβεια.
• Μειώνεται σημαντικά ο αριθμός των συνεχών ηχητικών παραλείψεων και των υποκατάστατων.
• Συχνά παραλείπει διάμεσα σύμφωνα.
• Ο λόγος του είναι συνήθως καταληπτός από τους ξένους.
• Μιλά σχετικά με εμπειρίες στο σχολείο, σε σπίτια φίλων κλπ.
• Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια μεγάλη ιστορία.
• Δίνει προσοχή σε μια ιστορία και απαντά σε απλές ερωτήσεις σχετικά με αυτή.
• Χρησιμοποιεί κάποιους ανώμαλους πληθυντικούς, κτητικές αντωνυμίες, μέλλοντα χρόνο, αυτοπαθείς αντωνυμίες και συγκριτικά μορφήματα στις προτάσεις.

Κινητικές ικανότητες:

• Τρέχει γύρω από εμπόδια.
• Σπρώχνει, τραβάει και κατευθύνει παιχνίδια με ρόδες.
• Πηδά πάνω από αντικείμενο 6 ιντσών και προσγειώνεται με τα πόδια ενωμένα.
• Πετά τη μπάλα σε κατεύθυνση.
• Ισορροπεί στο ένα πόδι για 5 δευτερόλεπτα.
• Βάζει νερό από κανάτα.
• Αλείφει επιφάνειες με το μαχαίρι.
• Χρησιμοποιεί την τουαλέτα χωρίς βοήθεια.
• Χοροπηδά στο άκουσμα της μουσικής.
• Χοροπηδά στο ένα πόδι.
• Περπατά πάνω σε γραμμή.
• Χρησιμοποιεί τα πόδια με καλή δύναμη και ευκολία.
• Σφίγγει με τον αντίχειρα και το μεσαίο δάχτυλο.
• Αφήνει από τα χέρια του αντικείμενα με ακρίβεια.
• Κρατά το χαρτί με το χέρι όταν γράφει.
• Σχεδιάζει κύκλους, σταυρούς και καρό σχέδια.
• Κατεβαίνει σκάλες χωρίς βοήθεια.
• Κουβαλά ποτήρι με νερό χωρίς να το χύνει έξω.
• Διασκεδάζει με το κόψιμο και την επικόλληση χαρτιών.

5 - 6 ετών

Ικανότητες λόγου και ομιλίας:

• Ονομάζει 6 βασικά χρώματα και 3 βασικά σχήματα.
• Ακολουθεί οδηγίες που δίνονται σε μια ομάδα.
• Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 3 μέρη.
• Κάνει ερωτήσεις με το «πώς».
• Απαντά λεκτικά στο «Γεια» και στο «Τι κάνεις;».
• Χρησιμοποιεί παρελθόντα και μέλλοντα χρόνο κατάλληλα.
• Χρησιμοποιεί συνδέσμους.
• Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 13000 λέξεις.
• Ονομάζει τα αντίθετα.
• Ονομάζει διαδοχικά ημέρες της εβδομάδας.
• Μετρά ως το 30 μηχανικά.
• Συνεχίζεται η δραστική αύξηση του λεξιλογίου.
• Μειώνει το μήκος των προτάσεων σε 4 ως 6 λέξεις.
• Αντιστρέφει ήχους περιστασιακά.
• Ανταλλάσσει πληροφορίες και κάνει ερωτήσεις.
• Χρησιμοποιεί προτάσεις με λεπτομέρειες.
• Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια ιστορία.
• Τραγουδά ολόκληρα τραγούδια και απαγγέλει παιδικά ποιηματάκια.
•   Επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες και άλλα παιδιά.
•   Χρησιμοποιεί κατάλληλη γραμματική στις περισσότερες περιπτώσεις.

Κινητικές ικανότητες:

• Περπατά ανάποδα.
• Κάνει τούμπες.
• Κόβει με το ψαλίδι  πάνω σε μια γραμμή.
• Αντιγράφει λίγα κεφαλαία γράμματα.
• Κόβει το φαγητό με το μαχαίρι.
• Δένει τα κορδόνια των παπουτσιών του.
• Χτίζει σύνθετες κατασκευές με τουβλάκια.
• Κάνει πατίνια, αναπηδά, κάνει σχοινάκι και ποδήλατο με χάρη.
• Μπορεί και χρησιμοποιεί εργαλεία μινιατούρες.
• Κουμπώνει τα ρούχα του, πλένει το πρόσωπό του και μαζεύει τα παιχνίδια του.
• Εκτείνει το χέρι και αρπάζει σε μια συνεχόμενη κίνηση.
• Πιάνει μια μπάλα με τα χέρια.
• Κάνει ακριβή σχέδια με κηρομπογιά, περιορισμένα σημάδια σε μια μικρή περιοχή.

6 - 7 ετών

Ικανότητες λόγου και ομιλίας:

• Ονομάζει κάποια γράμματα, αριθμούς και νομίσματα.
• Τοποθετεί κατά σειρά αριθμούς.
• Κατανοεί το «αριστερά» και το «δεξιά».
• Χρησιμοποιεί αυξανόμενα πιο σύνθετες περιγραφές.
• Απασχολείται με συζητήσεις.
• Έχει ένα αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 20000 λέξεων.
• Χρησιμοποιεί προτάσεις μήκους 6 λέξεων περίπου.
• Κατανοεί τις περισσότερες έννοιες του χρόνου.
• Απαγγέλει το αλφάβητο.
• Μετρά ως το 100 μηχανικά.
• Χρησιμοποιεί περισσότερα μορφολογικά σημάδια καταλλήλως.
• Χρησιμοποιεί κατάλληλα την παθητική φωνή.

Κινητικές ικανότητες:

• Διασκεδάζει με ενεργητικές δραστηριότητες όπως τρέξιμο, άλματα, αγώνες δρόμου, γυμναστική, κυνηγητό.
• Επιδεικνύει μειωμένο ενδιαφέρον για γράψιμο και ζωγραφική.
• Σχεδιάζει αναγνωρίσιμο άνθρωπο, δέντρο και σπίτι.
• Χρησιμοποιεί γράψιμο όπως των ενηλίκων μόνο που είναι αργό και το κάνουν με κόπο.
• Ζωγραφίζει εικόνες που δεν είναι αναλογικές.
• Τρέχει ελαφρά στις μύτες των ποδιών.
• Περπατά σε δοκό ισορροπίας.
• Σχηματίζει κόβοντας απλά σχήματα.
• Χρωματίζει ανάμεσα σε γραμμές.
• Δείχνει ξεκάθαρη προτίμηση αριστερού ή δεξιού χεριού.
• Φοράει μόνο του όλα του τα ρούχα.
• Βουρτσίζει τα δόντια του χωρίς βοήθεια.
• Ακολουθεί αναπτυγμένους ρυθμούς.

REFERENCE  
Shipley G., McAfee G. Assessment in Speech-Language Pathology, Second Edition, 1998

Πρόληψη δυσκολιών λόγου - ομιλίας, αφίσα Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα